De verborgen schat van boosheid

In mijn werk merk ik dat boosheid een van de meest gevreesde emoties is: zowel om te uiten als om op je afgevuurd te krijgen. Boosheid staat dan voor gevaar, strijd, spanning, relatiebeschadiging, enzovoort. Deze associaties met boosheid houden zichzelf in stand doordat mensen boosheid met zoveel moeite ontwijken dat het pas aan bod komt, als het 'echt niet langer kan' en het dan als een bom eruit knalt. Je kan het vergelijken met een spaarkaart: alle kleine ergernissen zijn losse zegeltjes die keurig worden opgespaard, omdat 'het niet zo erg is', 'het moment niet past', 'het goed bedoeld was' en andere excuses van ons bewustzijn om de spanningsvermijding van ons onderbewustzijn te ondersteunen. Het enige probleem is dat de spaarkaart op een gegeven moment vol is. En nu is de maat vol! En natuurlijk is het niet fijn voor jezelf en de ander om met volle spaarkaarten te gaan smijten. Zeker niet, omdat het op basis van 1 (laatste) zegeltje nogal onredelijk overkomt. Alleen verliezers bij die strategie.

Daar kan je bovendien bij optellen dat de spaarkaart vaak al gevuld is uit een (soms onbewust) verleden: een vader/moeder, broer, leraar, of wie dan ook heeft je als kind boos gemaakt, maar toen was je niet in de positie om boos te worden, dus dat ging keurig in het spaarkaart boekje. Zoals Jung zou zeggen: in het 'complex', zodat je later met behulp van 'projectie' je ergert als een collega net zo eigenwijs, dominant, betweterig, of wat dan ook is. Opnieuw onredelijk voor de ander om uit te delen, en dus inderdaad een beschadiging van de relatie.

In zijn essentie is boosheid een manier om macht proberen te krijgen. De macht om iets wat kwetsbaar is, af te schermen. Of de macht om iets wat gewenst is, op te eisen. Wie bij zichzelf kan voelen wat gekwetst of gewenst is, hoeft niet via het hoofd nieuw gedrag te bedenken (discipline, strategisch handelen, zelfontkenning). Maar je kan dan via het hart contact maken met de gekwetstheid of het onvervulde verlangen. Als je hiermee naar buiten komt, is dat een stuk milder voor een ander. En bovendien realiseer je je veel meer dat dit net zoveel over jezelf gaat, als over de ander. Tot slot geeft het de mogelijkheid om de emotie onder de boosheid te onderzoeken: waarom is dit belangrijk voor mij en heb ik eerder in mijn leven hierop 'lading' opgelopen? Bijvoorbeeld: mijn moeder nam mij niet serieus, waardoor ik de rest van mijn leven moeite heb, met alle leidinggevenden die geen rekening houden met mijn wensen.

De beweging van boosheid naar onderliggende emoties is te oefenen. De reflectie over de lading op die emoties ook. Het vergt wel soms begeleiding en een eerste stap: het besluit dat boosheid niet hoeft weggestopt te worden. En dat voelt heel paradoxaal: je moet de ander eerst kunnen doden, voordat je hem helemaal kunt liefhebben.